اتاق تمیز یا کلین روم محیطی کنترل‌شده و ویژه است که با هدف جلوگیری از ورود ذرات خارجی و مدیریت دقیق میزان ذرات معلق در هوا طراحی شده است. این فضاها در صنایع حساس نظیر فناوری اطلاعات، داروسازی، الکترونیک، نانوتکنولوژی، صنایع فضایی و پزشکی به کار می‌روند، جایی که شرایط استریل و عاری از آلودگی حیاتی است.
ویژگی‌های اتاق تمیز
اتاق‌های تمیز دارای مشخصات منحصربه‌فردی هستند که به شرح زیر است:
- فیلتراسیون هوا: هوای واردشده به اتاق تمیز از طریق فیلترهای پیشرفته‌ای مانند هپا (HEPA) و اولپا (ULPA) تصفیه می‌شود تا کیفیت هوا تضمین شود.
- فشار مثبت: فشار درون اتاق بالاتر از فشار محیط بیرونی است تا از ورود آلودگی به داخل جلوگیری شود.
- لباس‌های ایمنی: کارکنان ملزم به استفاده از لباس‌های محافظ شامل کاورها، دستکش‌ها، کلاه‌ها و کفش‌های مخصوص هستند.
- کنترل دما و رطوبت: این پارامترها برای ایجاد شرایط کاری مناسب با دقت کنترل می‌شوند.
- تجهیزات استریل: تمامی وسایل مورد استفاده باید استریل و خالی از ذرات آلوده باشند.
استانداردهای اتاق تمیز
برای مدیریت کیفیت محیط، استانداردهای خاصی تدوین شده است که بر اساس تعداد ذرات معلق در هوا طبقه‌بندی می‌شوند. این استانداردها عبارت‌اند از:
- ISO 14644-1 : استاندارد جهانی که اتاق‌های تمیز را در 9 کلاس از تمیزترین (کلاس 1) تا آلوده‌ترین (کلاس 9) رتبه‌بندی می‌کند.
- ASME BPE-2015 : استاندارد آمریکایی که مشابه ISO، اما با 10 کلاس تعریف شده است.
- ASHRAE 161-2017 : استاندارد دیگری که برای طراحی سیستم‌های تهویه در اتاق‌های تمیز کاربرد دارد.
ولیدیشن اتاق تمیز
اعتبارسنجی اتاق تمیز فرآیندی است که اطمینان می‌دهد این فضا به‌درستی طراحی، اجرا و عملیاتی شده است. مراحل ولیدیشن اتاق تمیز شامل طراحی، نصب، آزمایش‌های اولیه، ارزیابی عملکرد و مستندسازی نهایی است.
طراحی اتاق تمیز
طراحی اتاق تمیز مستلزم رعایت استانداردهای دقیق و مراحل زیر است:
- تعیین نیازها: بررسی الزامات خاص پروژه شامل دما، رطوبت و میزان فیلتراسیون.
- معماری مناسب: استفاده از دیوارها، سقف و کف مقاوم در برابر آلودگی.
- سیستم تهویه: طراحی سیستم‌های فیلتراسیون پیشرفته.
- ایمنی و نگهداری: تنظیم دستورالعمل‌های ورود و خروج کارکنان و برنامه‌های تعمیر و نگهداری.
تجهیزات اتاق تمیز به مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و ابزارهایی اطلاق می‌شود که برای حفظ شرایط محیطی مناسب مانند دما، رطوبت، فشار هوا و همچنین جلوگیری از ورود ذرات آلوده به داخل اتاق استفاده می‌شوند. این تجهیزات به‌ویژه در صنایع حساس برای حفظ بهداشت و کنترل میزان ذرات آلوده در فضا ضروری هستند. در اینجا برخی از تجهیزات مهم اتاق تمیز معرفی می‌شود:
تجهیزات استیل اتاق تمیز
در اتاق‌های تمیز به‌طور معمول از تجهیزات استیل استفاده می‌شود زیرا فولاد ضدزنگ (استیل) مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد و قابلیت تمیزکاری آسان آن باعث می‌شود تا برای محیط‌های بهداشتی و کنترل‌شده مناسب باشد. برخی از تجهیزات استیل اتاق تمیز شامل موارد زیر هستند:
- میز و صندلی‌ها: این تجهیزات از استیل با سطح صاف ساخته می‌شوند که به راحتی تمیز می‌شوند و نیازهای کاربری اتاق تمیز را برآورده می‌کنند.
- کابینت‌ها و حاشیه‌ها: از استیل برای ساخت کابینت‌ها و حاشیه‌های اطراف دیوارها یا زیر میزها استفاده می‌شود تا مواد و تجهیزات در محیطی تمیز و کنترل‌شده نگهداری شوند.
- سینک‌ها و شیرآلات: سینک‌ها و شیرآلات استیل برای شستشوی ابزارها و دست‌ها طراحی شده‌اند.
- محافظ‌های دیواری: دیوارهای اتاق تمیز معمولاً با پوشش استیل محافظت می‌شوند تا از آلودگی و آسیب به دیوارها جلوگیری کنند.
- دیگر تجهیزات: تجهیزات مانند پرده‌های جداکننده، پایه‌های تجهیزات و دستگیره‌ها نیز به‌طور معمول از استیل ساخته می‌شوند.
بیشتر بخوانید | هواساز هایژنیک اتاق تمیز
اتاق توزین چیست؟
اتاق توزین یا نمونه‌برداری نوعی اتاق تمیز است که برای توزین و نمونه‌برداری از مواد در یک محیط کنترل‌شده طراحی شده است. این اتاق‌ها معمولاً در صنایع دارویی، غذایی، شیمیایی و نیمه‌هادی استفاده می‌شوند و باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که از آلودگی محصولات جلوگیری کنند. ویژگی‌های این اتاق‌ها شامل سیستم تهویه با فیلترهای HEPA و ULPA، تجهیزات حفاظت فردی و سیستم‌های کنترل دسترسی است.
درب اتاق تمیز
درب‌ها در اتاق‌های تمیز نقش مهمی در جلوگیری از ورود آلودگی و ذرات معلق به داخل دارند. درب‌های اتاق تمیز باید ویژگی‌هایی خاص داشته باشند تا به شرایط کنترل‌شده محیط کمک کنند:
- مواد مناسب: درب‌ها معمولاً از موادی مانند فولاد ضدزنگ یا پلاستیک مقاوم به آلودگی ساخته می‌شوند.
- ساختار محکم: درب‌ها باید بدون شکاف و ترک باشند تا از ورود ذرات جلوگیری کنند.
- بدون برجستگی و لبه‌های تیز: برای جلوگیری از جمع شدن آلودگی‌ها، درب‌ها باید طراحی ساده‌ای داشته باشند.
- پنجره‌های چندلایه: برخی درب‌ها دارای پنجره‌های چندلایه هستند که امکان مشاهده داخل اتاق بدون باز کردن درب را فراهم می‌کنند.
- سیستم قفل و امنیتی: درب‌ها باید دارای سیستم‌های قفل و کلید امنیتی برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز باشند.
- درب‌های خودکار: درب‌های اتاق تمیز ممکن است خودکار باشند تا نیاز به لمس دستی کاهش یابد.
دوش هوا از تجهیزات ضروری در اتاق‌های تمیز است که برای تصفیه و تمیزکاری پوشاک و تجهیزات کارکنان به کار می‌رود. این دستگاه‌ها از سیستم‌های فیلتراسیون هوای HEPA و ULPA برای پاکسازی هوا و جلوگیری از ورود آلودگی استفاده می‌کنند. کاربردهای دوش هوا شامل:
- تصفیه هوا: هوا را از ذرات معلق و آلاینده‌ها پاک می‌کند.
- کنترل ورود و خروج: کارکنان و تجهیزات قبل از ورود به اتاق تمیز باید از دوش هوا عبور کنند.
- ضد آلودگی: با تمیز کردن پوشاک و تجهیزات از آلودگی‌های خارجی، از انتقال آلودگی به داخل اتاق جلوگیری می‌شود.
- کاهش خطر عفونت: دوش هوا باعث کاهش انتقال میکروب‌ها به داخل اتاق تمیز می‌شود.
- کارایی انرژی: این تجهیزات معمولاً مجهز به سیستم‌های اتوماتیک هستند که انرژی را صرفاً در زمان نیاز مصرف می‌کنند.
در مجموع، تجهیزات اتاق تمیز به‌طور کلی برای حفظ شرایط بهداشتی و محیطی مناسب در صنایع حساس بسیار حیاتی هستند و انتخاب تجهیزات مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است
نتیجه گیری
اتاق‌های تمیز یا کلین روم‌ها به‌عنوان یکی از ضروری‌ترین اجزای صنایع حساس مانند داروسازی، الکترونیک، و نانوتکنولوژی شناخته می‌شوند. طراحی و ساخت این اتاق‌ها نیازمند رعایت استانداردهای بین‌المللی، تجهیزات پیشرفته، و دانش تخصصی است تا محیطی کاملاً کنترل‌شده و عاری از هرگونه آلودگی فراهم شود. تجهیزات و فرآیندهای کلین روم، از فیلتراسیون هوا گرفته تا کنترل دما، رطوبت و فشار، همگی در جهت اطمینان از کیفیت محصولات و کاهش ریسک آلودگی نقش دارند.
در کنار رعایت استانداردها، اعتبارسنجی اتاق تمیز نیز یکی از مراحل حیاتی است که تضمین می‌کند اتاق تمیز به‌طور پایدار شرایط موردنیاز را فراهم می‌کند. با توجه به اهمیت بالای این فضاها در حفظ کیفیت و ایمنی محصولات، انتخاب یک شرکت معتبر برای طراحی، ساخت و تأمین تجهیزات ضروری است.