امروزه افراد زیادی به یادگیری و نوازندگی سازهای کوبه‌ای مثل درامز، تنبک و دف می‌پردازند و خوشبختانه با توجه به تنوع چشمگیر این گروه از سازها، هر فردی می‌تواند بنا بر سلیقه خود، یک گزینه مناسب برای خود پیدا کند. یکی از این سازها، داربوکا است که در موسیقی خاورمیانه، آفریقا و سایر مناطق جهان کاربرد زیادی دارد. در این مقاله، به تاریخچه، طراحی و نحوه نواختن داربوکا می‌پردازیم.
تاریخچه داربوکا
داربوکا که با نام‌های دیگری چون دارابانا، تارابانا، دمبلک و تمپو نیز شناخته می‌شود، یک ساز کوبه‌ای جام-شکل است که بخش میانی بدنه آن، از بخش‌های بالا و پایین آن باریک‌تر است. ریشه‌های این ساز به خاورمیانه و آفریقای شمالی برمی‌گردد؛ اما امروزه در موسیقی نقاط مختلف جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلمه داربوکا از زبان عربی و از کلمه darba (ضَرَبَ به معنای ضربه زدن) برگرفته شده است و تا حد زیادی هویت این ساز را نشان می‌دهد.
کسی نمی‌داند که نخستین بار چه کسی و در کدام کشور داربوکا را اختراع کرده است. اما آنچه روشن است، این است که تکنیک‌های نوازندگی این ساز در موسیقی خاورمیانه، به‌خصوص مصر و ترکیه به کمال رسیده‌اند.
حال که کمی با ریشه‌های این ساز کوبه‌ای آشنا شدیم، بیایید ساختار آن را بهتر بشناسیم.
انواع داربوکا
امروزه سه نوع عمده از داربوکا در بازار وجود دارد:
- داربوکای چوبی که معمولاً نوازندگان جدی به سراغ آن نمی‌روند و در اغلب موارد، کیفیت چندانی بالایی نیز ندارد.
- داربوکای سفالی که قدیمی‌ترین نمونه از این ساز به شمار می‌آید و با وجود کیفیت بسیار بالا، از ساختار نسبتاً شکننده‌ای برخوردار است و به همین دلیل، بسیاری از نوازندگان به نمونه‌های فلزی روی می‌آورند.
- داربوکای فلزی که رایج‌ترین نوع از این ساز کوبه‌ای محسوب می‌شود و اگر می‌خواهید یادگیری داربوکا را آغاز کنید، بهتر است حتماً یکی از این دسته داربوکاها را انتخاب کنید.
ساختار داربوکا
ساختار داربوکا به‌طور عمده از دو قسمت تشکیل شده است: بدنه و پوست که روی سطح بالایی ساز کشیده می‌شود.
بدنه داربوکا، همانطور که اشاره شد، بنا بر نوع ساز از موادی چون سفال یا فلز ساخته می‌شود. در ساخت پوست یا درام هِد داربوکا نیز معمولاً از موادی چون پوست بز، پوست ماهی و مواد مصنوعی چون پلاستیک بهره گرفته می‌شود که از این میان، پوست‌های ساخته‌شده از مواد مصنوعی به دلیل قیمت پایین‌تر و دوام بالاتر، رواج بسیار بیشتری دارند.
یک نکته جالب درباره درام هدهای ساخته‌شده از پوست ماهی نیز این است که در برخی از کشورها چون مصر، معمولاً از پوست ماهی پافر و در برخی دیگر از کشورها چون ترکیه، اغلب از پوست گربه‌ماهی بهره گرفته می‌شود.
صدای داربوکا
در صورت استفاده از تکنیک درست و اصولی، داربوکا توانایی تولید بازه‌ای وسیع از اصوات را دارد. به‌طور عمده، این ساز دو صدای کلی را تولید می‌کند: دوم (dum) و تِک (tek). دوم صدای بم و عمیقی است که از ضربه زدن به مرکز پوست ساز حاصل می‌شود و تِک نیز صدای ملایم‌تر و زیرتری است که در اثر ضربه زدن به لبه‌های پوست داربوکا پدید می‌آید.
راهنمای کوتاه خرید داربوکا
اگر برای خرید پرکاشن و هر یک از سازهای کوبه‌ای به بازار مراجعه کرده باشید، احتمالاً با طیف وسیعی از گزینه‌ها با شاخصه‌های متفاوت مواجه خواهید شد. بدون شک این امر می‌تواند کار انتخاب را کمی دشوار کند. به همین منظور، تصمیم گرفتیم تا در قالب یک راهنمای کوتاه، مهمترین نکاتی که باید در زمان خرید داربوکا به آنها توجه کنید را با شما به اشتراک بگذاریم.
اندازه داربوکا
یکی از شاخصه‌های مهم یک داربوکا، اندازه آن است. اندازه داربوکا بر اساس قطر پوست یا درام هد (بدون احتساب لبه‌ها) مشخص می‌شود. اگر داربوکایی که خریداری کرده‌اید بیش‌ازحد کوچک باشد، در زمان نوازندگی با آن ممکن است فضای کافی برای حرکت دست‌هایتان وجود نداشته باشد. به‌طور معمول، داربوکاهایی با هد ۲۲-۲۳ سانتی‌متری، برای اکثر افراد مناسب هستند و به همین دلیل، اکثر شرکت‌ها نیز محصولات خود را با همین اندازه تولید می‌کنند.
اگر دست‌های بزرگی دارید و یا سازی با بیس قدرتمندتر می‌خواهید، می‌توانید به سراغ مدل‌های بزرگتری بروید که به آنها سومباتی (Sombati) یا medium bass گفته می‌شود. اگر فرکانس‌های بیس سومباتی نیز برای شما رضایت‌بخش نیست، باید به سراغ داربوکای بیس (Bass Darbuka) بروید که به آن دهلا (Dohola یا Dahola) نیز گفته می‌شود. این نوع نسبتاً کم‌کاربرد از ساز داربوکا، وزن و قیمت بالاتری از نمونه‌های عادی دارد و ارتفاع آن نیز بیشتر است. البته در کل، دهلا چندان برای نوازندگان مبتدی مناسب نیست.
جنس بدنه داربوکا
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، داربوکاهای چوبی و سفالی، قدمتی بیش از نمونه‌های فلزی دارند؛ اما اکثر نوازندگان، به دلیل ثبات، استحکام و کیفیت داربوکاهای فلزی، آنها را به همتایان قدیمی‌ترشان ترجیح می‌دهند.
داربوکاهای چوبی دیگر چندان طرفداری در میان حرفه‌ای‌ها ندارند و در اغلب موارد می‌توانید آنها را از فهرست گزینه‌های پیش روی خود کنار بگذارید.
نمونه‌های سفالی، از دیرباز مورد علاقه بسیاری از نوازندگان حرفه‌ای بوده‌اند و با وجود شکنندگی بالا و نیاز به مراقبت و نگهداری دقیق، به دلیل ماهیت صوتی منحصربه‌فرد و جذابی که دارند، افراد بسیاری را به خود جلب می‌کنند.
در نهایت، به داربوکاهای فلزی می‌رسیم که اغلب از آلومینیوم، مس یا برنج ساخته می‌شوند و برای نوازندگان مدرن ایده‌آل هستند. این سازها تقریباً در هر شرایطی کوک خود را حفظ می‌کنند و مقاومت و استحکام بسیار بالایی دارند. به‌علاوه، تعویض پوست آنها نیز بسیار آسان است و دردسری برای نوازنده ایجاد نمی‌کند.
البته صدای داربوکای فلزی، به نوع و ضخامت فلز استفاده‌شده در ساخت آن نیز بستگی دارد. به‌طور مثال، مدل‌های ساخته‌شده از مس و برنج معمولاً صدایی گرم‌تر و غنی‌تر و از سوی دیگر، نمونه‌های آلومینیومی معمولاً صدایی تیزتر و روشن‌تر تولید می‌کنند. همچنین، هر چه فلز مورد استفاده ضخیم‌تر باشد، فرکانس‌های تربل ساز کاهش می‌یابند.
داربوکای ترکی یا مصری؛ کدام‌یک برای شما مناسب‌تر است؟
داربوکاهای فلزی بنا بر ساختار خود به دو دسته کلی مصری و ترکی تقسیم می‌شوند. با وجود مشابهت‌های متعدد این دو ساز، روش ساخت و طراحی آنها تفاوت‌هایی دارد که در نهایت، ماهیت آنها را از هم متفاوت می‌سازد.
داربوکای ترکی
شاید هنگام جستجو در اینترنت درباره ساز داربوکا، به نام داربوکای ترکی سر-تخت برخورده باشید و از خود پرسیده باشید که چه تفاوتی میان این نوع از داربوکا با دیگر همتایان آن وجود دارد؟
از نظر ساختاری، در بخش بالایی داربوکای ترکی، یک حلقه و چندین پیچ وجود دارد که پوست ساز را نگه می‌دارند و با استفاده از پیچ‌ها می‌توان کشش پوست را تنظیم و به‌نوعی آن را کوک کرد. همچنین به دلیل تخت بودن سطح رویی ساز، بسیاری از نوازندگان آنها را به انواع دیگر ترجیح می‌دهند و نوازندگی با آنها را آسان‌تر می‌دانند.
داربوکای ترکی در اغلب موارد، وزن کمتر و اندازه کوچک‌تری از نمونه‌های مصری دارد و به‌صورت یک‌تکه قالب‌گیری می‌شود. این ساختار یک‌تکه، صدایی فلزی و سَرزنده به ساز می‌بخشد که برای نواختن ریتم‌های سریع و پیچیده ایده‌آل است.
داربوکای مصری
داربوکای مصری از ورق فلزی خم‌شده ساخته می‌شود، معمولاً بزرگتر و پهن‌تر از نمونه‌های ترکی است و صدای آن نیز عمیق‌تر و حجیم‌تر است. بسیاری از نوازندگان، صدای این دسته از سازها را بیشتر می‌پسندند و آنها را به نمونه‌های ترکی ترجیح می‌دهند.
از بزرگترین شرکت‌هایی که به تولید داربوکای مصری می‌پردازند، می‌توان به جوهره الفن (Gawharet El Fan) اشاره کرد. بسیاری از محصولات این شرکت معتبر، هم‌اکنون در وب‌سایت گیتار ایران قابل مشاهده و خریداری هستند.
پوست طبیعی یا مصنوعی؛ کدام‌یک برای ساز شما مناسب‌تر است؟
پوست یا هد داربوکا، نقشی اساسی در صدادهی ساز ایفا می‌کند و بر موارد بنیادینی چون طنین، تُن و کوک آن تأثیر مستقیم می‌گذارد. امروزه می‌توان پوست داربوکا را از میان دو نوع طبیعی و مصنوعی انتخاب کرد که در ادامه به هر یک از آنها نگاهی خواهیم انداخت.
پوست مصنوعی
این دسته از درام هدها از مواد مصنوعی مانند پلاستیک ساخته می‌شوند و اغلب نوازندگان از آنها استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی چون ریمو (Remo) و پاوربیت (PowerBeat) به تولید این محصول می‌پردازند و نوازنده می‌تواند بنا بر سلیقه و سبک خود، یکی از آنها را انتخاب کند. هدهای مصنوعی معمولاً بسیار بادوام هستند، صدایی باثبات تولید می‌کنند، کوک آنها در اثر تغییرات آب و هوا تغییر چندانی نمی‌کند و به رسیدگی خاصی نیز نیاز ندارند.
صدای شفاف و روشن پوست‌های مصنوعی و پاسخ‌دهی عالی آنها باعث می‌شود که نواختن ریتم‌های پویا و سریع آسان‌تر شود و در کل، اغلب نوازندگان نیز آنها را به گزینه‌های دیگر ترجیح می‌دهند.
پوست طبیعی
اگر با یک داربوکای سفالی نوازندگی می‌کنید، به احتمال زیاد تجربه نوازندگی با پوست‌های طبیعی را دارید. این دسته از درام‌هدهای سنتی، صدایی گرم، عمیق و پیچیده ارائه می‌کنند که مورد پسند برخی از نوازندگان است؛ اما رسیدگی به آنها چندان آسان نیست و نیازمند مراقبت بیشتر هستند.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، درام‌هدهای طبیعی عمدتاً از پوست بز، گوساله و ماهی ساخته می‌شوند. پوست بز معمولاً دوام بهتری دارد و پوست ماهی، با وجود قیمت بالاتر، گزینه محبوب بسیاری از نوازندگان است.
چگونه نوازندگی داربوکا را شروع کنم؟
اگر یک داربوکا در اختیار دارید، می‌توانید رفته‌رفته نوازندگی این ساز کوبه‌ای دوست‌داشتنی را آغاز کنید. نخستین قدم، شناخت دو صدای اصلی این ساز، یعنی دوم و تِک است. همانطور که پیش‌تر ذکر شد، دوم حاصل ضربه زدن به وسط پوست درام است و تِک نیز صدای روشن‌تر و ملایم‌تری است که از ضربه زدن به لبه پوست پدید می‌آید. این دو صدا را می‌توان به یین و یانگ تشبیه کرد که برای دست‌یابی به توازن در نوازندگی خود، باید بر هر دو آنها تسلط پیدا کنید.
در ابتدا تلاش کنید که با توجه به منابع معتبر، این دو صدا را به‌خوبی بشناسید و آنها را روی ساز خود به‌درستی اجرا کنید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم که در صورت امکان، از کمک یک استاد باتجربه یا منابع معتبر آنلاین بهره‌مند شوید تا مسیر یادگیری را به شکلی اصولی طی کنید و به روند پیشرفت خود سرعت ببخشید.
همچنین، یک نکته که ممکن است کاملاً واضح و بدیهی به نظر برسد، اهمیت تمرین منظم و هدفمند است. قطعاً در ابتدای کار، دستان شما چندان در نوازندگی راحت نیستند و شاید نتوانید ضربات دوم و تک را به‌درستی اجرا کنید؛ اما رفته‌رفته مهارت انگشتان شما ارتقاء می‌یابد و شروع به رقص روی داربوکا می‌کنند!
یک نکته کلیدی دیگر این است که هرگز نباید بیش‌ازحد به خود فشار بیاورید و روند تمرین را برای خود کلافه‌کننده و ناخوشایند سازید. فراموش نکنید که باید از روند تمرین لذت ببرید تا بتوانید پیشرفت کنید. به هر حال، هدف نهایی این است که از نوازندگی و موسیقی لذت ببرید؛ پس همواره صبور باشید و به‌آرامی حرکت کنید تا در نهایت، به یک نوازنده توانا تبدیل شوید.
دیدگاهتان را بنویسید